Het Zwijgen van Maria Zachea – Judith Koelemeijer

Korte beschrijving

Een ware familiegeschiedenis.
Het is 1989. Een oude moeder heeft een hersenbloeding gehad en hult zich sindsdien in een mysterieus stilzwijgen. Haar twaalf volwassen kinderen besluiten om beurten voor haar te zorgen. ‘Het zal niet lang duren’, zeggen ze tegen elkaar. Maar tegen alle verwachtingen in blijft hun moeder leven. Acht jaar lang zit ze stil voor het raam. Steeds brozer en langzaam vergroeiend met haar stoel.

Judith Koelemeijer raakte geïntrigeerd door het beeld van de zwijgende moeder – haar oma – en ging op zoek naar de geschiedenis van haar familie. Ze vroeg zich af wat de twaalf kinderen dachten over hun moeder, nu ze avond aan avond tegenover haar zaten. Wat wisten ze van haar? Wat wisten ze eigenlijk van elkaar? Hoe keken ze terug op hun gezamenlijke jeugd in de jaren vijftig en zestig? Hun verhalen zijn onthullend. Want hoe dicht ze vroeger ook op elkaar leefden, de broers en zussen blijken elkaar nauwelijks te kennen. Iedereen hield zijn zorgen voor zichzelf en zweeg. En alle twaalf bewaren, zonder het van elkaar te weten, volstrekt andere herinneringen aan hoe het destijds was. In Het zwijgen van Maria Zachea vertellen ze elk hun eigen verhaal: de keurige oudste dochters die zo laat trouwden, de ‘professoren’ die in de stad studeerden, de ‘werkers’ die het hoveniersbedrijf van hun vader overnamen, de ‘kleintjes’ die de vrijheid veroverden.

Het zwijgen van Maria Zachea is niet alleen de voor velen herkenbare geschiedenis van een groot, katholiek gezin in tijden die razendsnel veranderden. Het is ook het eigentijdse verhaal van twaalf broers en zussen die samen moeten beslissen over leven en dood van hun stille moeder – en daarbij angstvallig proberen de harmonie te bewaren.

Mijn ervaring

Voor mij geen herkenbaarheid met het grote katholieke gezin in veranderende tijden. De zorg van kinderen voor hun bejaarde ouders daarentegen is heel erg herkenbaar. Het boek laat zien hoe de twaalf kinderen de acht jaar die zij voor hun moeder zorgen heel verschillend beleven. In de beschrijving staat dat de kinderen beslissen over leven en dood van hun moeder. Maar in niet mindere mate beslissen de kinderen  over het leven van hun broers en zusters. Om beurten een dag voor moeder zorgen en daar de nacht doorbrengen. Dat is nogal wat en om verschillende redenen staan de kinderen in meer of mindere mate achter dit besluit. Niet alleen de moeder is in dit proces stilzwijgend, dat zijn ook de kinderen. Zij vertellen de ander niet wat hen dwars zit. Om de vrede te bewaren of om niet voor hardvochtig te worden aangezien. Hadden zij vooraf geweten dat zij 8 jaar lang voor moeder zouden moeten zorgen dan was dat misschien anders geweest, maar het leek maar een paar weken te zijn.

Een onderwerp waar iedereen vroeg of laat me te maken krijgt. Daarom voor iedereen herkenbaar. De lezer krijgt een goed beeld van de familie Koelemeijer. Alle kinderen vertellen achtereenvolgens over verleden en heden. Je leert ze daardoor goed kennen, hun rol in de familie. Geen openhartige familie. Een moeder die weliswaar liefdevol is naar de kinderen maar toch weinig warmte in het gezin lijkt te brengen. Een vader die niet mee kan gaan met de veranderende katholieke kerk en zich daardoor van familie afkeert.

Van mij krijgt het boek vier sterren. Zeer de moeite van het lezen waard. Het is het debuut van Judith Koelemeijer en is al diverse malen bekroond, de NS Publieksprijs in 2002, de Zaanse Cultuurprijs en het Gouden Ezelsoor.

Wie meer over het boek wil lezen kan hier terecht voor de recensie in het NRC en hier voor de recensie in de Volkskrant. Judith Koelemeijer heeft ook haar eigen homepage.